Szalenie kreatywni

"Czy szaleństwo wyzwala kreatywność, czy raczej kreatywność wywołuje szaleństwo?" zastanawia się na stronach jednej ze swych powieści Megan Hart wymieniwszy wielkich artystów, którzy odebrali sobie życie i odnosząc cały problem do procesu powstawania sztuki: "Czy artysta może tworzyć bez bardzo wysokich wzlotów i bardzo niskich upadków?"

Dziś, w rocznicę śmierci Van Gogh'a (a raczej wczoraj, biorąc pod uwagę, że już po północy), którego również podejrzewa się o samobójstwo, myślę sobie, że nie tylko sztuka, ale kreatywność w ogóle może poważnie przeciążyć umysł człowieka.

Tworzenie samo w sobie może być procesem uwalniającym, jak i niestety zniewalającym. Już małe dzieci wykazują się wielką kreatywnością próbując wielu, często naprawdę niekonwencjonalnych, sposobów rozwiązania problemów, które stają przed nimi w procesie poznawania świata.

Tworzenie- choćby uproszczonych- obrazków, budowli z klocków, wierszy... jest też świetną terapią dla osób niepełnosprawnych, schorowanych, nieśmiałych... Można by długo tak wymieniać. Każdy lubi coś stworzyć, każdy jest dumny, gdy jego "dzieło" zyskuje uznanie.
To oczywiste, ale czy kreatywność niesie same plusy?

Kreatywne działanie, uznanie w oczach innych i we własnych, uzależnia. Jak mówi porzekadło- do dobrego szybko się przyzwyczajamy. Nie chcemy "czasem coś zdziałać". Chcemy wciąż korzystać ze swoich intelektualnych zdolności. Wiemy, że stać nas na wiele i nie chcemy obniżać lotów.
Co wtedy?

Nerwowość- nie chcemy czekać w kolejce, chcemy ten czas wykorzystać, działać. Ba, nawet robiąc coś ważnego i twórczego, myślimy o kilku kolejnych sprawach i już się denerwujemy, że muszą one poczekać...

Niezdecydowanie- zdarza się i tak, że do rozwiązania jednego problemu osoba kreatywna widzi kilka ścieżek. Wie, że podołałaby każdej z nich. Mało tego- każda z tych ścieżek wydaje się ciekawa, w związku z czym trudno dokonać wyboru.

Ryzykanctwo- gdy jedna z owych ścieżek wydaje się jednak trudna, nie daje pewności sukcesu, wówczas stanowi wyzwanie i możliwym jest, że właśnie ona zostanie wybrana przez osobę kreatywną. By udowodnić swoje możliwości, by po prostu działać.

Wszystko na siebie- osoby kreatywne mają skłonności do ciągłego dokładania sobie obowiązków, nie oddelegowują zadań, zapętlają się w odczuciu, że są przeciążone, ale nikt nie wykona tego czy tamtego lepiej niż oni sami.

Znudzenie otoczeniem- to trochę tak, jak gdyby wszyscy wokół działali w zwolnionym tempie. Podczas gdy kreatywny przemyślał już kilka kwestii i chce pójść naprzód, inni tkwią w poprzednim temacie, co może być po prostu nudne i drażniące.
Poza tym większość ludzi rozwiązuje problemy wykorzystując dostępne im schematy myślenia. Nie jest to nic złego- zwykły mechanizm ułatwiający życie naszemu mózgowi. Osoba kreatywna odrzuca jednak schematy i stereotypy a konwencjonalizm może być dla niej wręcz odpychający.

Niezrozumienie- działa w dwóch kierunkach. Kreatywny nie rozumie otoczenia, które w jego oczach niczym stado owiec podąża jednym nurtem myślenia. Ci jednak, którzy nie są twórczy z natury, albo odrzucili kreatywność dla stabilizacji nie potrafią najczęściej zrozumieć- a nawet uszanować- osoby, która widzi potencjał w zwykłych sprawach i przedmiotach, która zmienia utarte ścieżki, która..."filozofuje".

Przeciążenie- w końcu jednak sprężyna nakręca się za mocno. Umysł pracujący ustawicznie na wysokich obrotach, nie zwalniany z obowiązku tworzenia wciąż nowych ścieżek myślowych, atakowany przez emocje, stres, gdy liczy się czas, pozbawiany snu, gdyż właśnie naszła nas wena tworzenia, rozwiązywania, planowania...w końcu się zbuntuje lub po prostu wyłączy.

Umysł osoby ambitnej, kreatywnej i uważającej go za narzędzie, z którego się korzysta, pozbawiony higieny- wypoczynku, snu, relaksu... Pewnego dnia powie po prostu: dość.

Chwilowe zaniki pamięci. Uczucie bezwolności- "autopilot". Nadmierna senność i bezsenność. Koszmary. Otępiałość. Nawet halucynacje, depresja, omamy.

Umysł, czy też jego siedziba- mózg, to nie tylko narzędzie pracy. Z pewnością nie wolelibyśmy, aby nie powstały dzieła Vincenta van Gogha. Jego bliscy woleliby z pewnością, by przeżył więcej niż 37 lat.

Oczywiście nie twierdzę, że to zdolności, kreatywność, twórczość są przyczyną szaleństwa. Jestem niemal pewna, że choroba psychiczna może być katalizatorem pozwalającym owym wybitnym zdolnościom się ujawnić, a nawet może być przyczyną sukcesu obrazów, wierszy, powieści... choćby dzięki wejrzeniu w niezrozumiały dla osoby zdrowej świat.

Nie jestem jednak wybitną artystką, ani nawet niewybitną. Jestem obserwatorem.
Wniosek z długich obserwacji: umiar potrzebny jest we wszystkim. Zatracenie się w czymkolwiek jest wielkim ryzykiem.

Bądźmy kreatywni, korzystajmy ze swych zdolności, bądźmy ambitni- ale nie spalajmy się. Nie dla każdej sprawy, nie wciąż.